วงปี่พาทย์

1.วงปี่พาทย์

            

            วงที่มีเครื่องตีเป็นหลักสำคัญ เช่น ฆ้อง กลอง และมีเครื่องเป่าคือ ปี่ในเป็นประธานของวง (สมชื่อ) นอกนั้นเป็นเครื่องกำกับจังหวะฆ้องวงใหญ่ทำหน้าที่บรรเลงทำนองหลักของเพลง (เหมือนเป็นเบสคุมวง)ในขณะที่เครื่องดนตรีอื่น จะเล่นแปรทำนองไปตามทางเฉพาะของเครื่องนั้นๆนักดนตรีไทยนิยมนำวงปี่พาทย์ไป เล่นในงานประเพณี หรืองานบุญและงานเทศกาลต่างๆ เช่น ขึ้นบ้านใหม่ โกนจุก ทำบุญวันเกิด ไม่ก็บรรเลงประกอบการแสดงมหรสพต่างๆ เช่น โขน ลิเก ละคร  เรายังสามารถแยกประเภทของวงปี่พาทย์ ย่อยลงไปได้อีกถึง 6 ประเภทด้วยกัน คือ

1.1  วงปี่พาทย์ชาตรี 

            ใช้บรรเลงประกอบละครชาตรี วงปี่พาทย์ชาตรี ยังมีชื่อเรียกอีกอย่างว่า "วงปี่พาทย์เครื่องห้า ชนิดเบา" เพราะประกอบด้วยเครื่องดนตรี 5 ชิ้น (ที่มีน้ำหนักเบา) คือ ปี่นอก โทน กลองชาตรี ฆ้อง และฉิ่ง

1.2  วงปี่พาทย์ไม้แข็ง

           ป็นวงมาตรฐานที่ได้รับความนิยมสูงสุด นักดนตรีจะเลือกใช้ไม้ตีชนิดแข็งตามชื่อวง
เพลงที่ได้จึงมีเสียงดังและหนักแน่น เหมาะกับงานรื่นเริง
และเพื่อให้เหมาะกับลักษณะงานยิ่งขึ้น
วงปี่พาทย์ไม้แข็งจึงแยกย่อยได้อีกตามขนาดของวง 3 ขนาด คือ

      - วงปี่พาทย์ไม้แข็งเครื่องห้า : ประกอบด้วย ปี่ใน ระนาดเอก ฆ้องวงใหญ่ ตะโพน กลองทัด และฉิ่ง

      - วงปี่พาทย์ไม้แข็งเครื่องคู่ : เพิ่มจากขนาดวงเครื่องห้า ด้วย ปี่นอก ระนาดทุ้ม และฆ้องวงเล็ก (ให้สังเกตคำว่า "เครื่องคู่" นะ คำนี้จะทำให้เรารู้ว่าวงนี้จะต้องมีเครื่องดนตรีที่เป็นคู่กันเช่น ระนาดเอก-ระนาดทุ้ม, ฆ้องวงใหญ่-ฆ้องวงเล็ก, ปี่นอก-ปี่ใน )

      - วงปี่พาทย์ไม้แข็งเครื่องใหญ่ : มีระนาดเหล็กทั้งเอก และทุ้ม เพิ่มเติมจากวงเครื่องคู่
(เครื่องประกอบจังหวะอาจใช้กลองแขกตีเฉพาะบางเพลง หรือในเวลาขับร้อง ถ้าประกอบเสภาใช้สองหน้าแทนตะโพน และกลองทัด) 

1.3  วงปี่พาทย์ไม้นวม

            วงประเภทนี้เกิดขึ้นเพราะความต้องการให้วงปี่พาทย์มีเสียงที่ไม่ดังเกินไป โดยเปลี่ยนจากไม้แข็งที่ใช้ตีระนาดเอกและฆ้องวงใหญ่เป็นไม้นวม และเปลี่ยนเครื่องเป่าจากปี่เป็นขลุ่ยเพียงออแทน และอาจเพิ่มซออู้เข้าไปด้วย เพื่อให้เสียงเพลงเบาและนุ่มนวลขึ้น วงปี่พาทย์ไม้นวมก็มีการแบ่งย่อยเป็น 3 ขนาดเช่นเดียวกับวงปี่พาทย์ไม้แข็ง

1.4   วงปี่พาทย์นางหงส์

           คล้ายคลึงกับวงปี่พาทย์ไม้แข็งเพียงแต่ปรับเปลี่ยนเอาปี่ชวามาเล่นแทนปี่ใน และปี่นอก และเปลี่ยนกลองทัดกับตะโพนเป็นกลองมลายู 1 คู่

1.5  วงปี่พาทย์มอญ

           เดิมที วงประเภทนี้นิยมเล่นกันเฉพาะในหมู่ชาวไทยรามัญ ทั้งงานมงคลและอวมงคลทั่วไป แต่ปัจจุบันนิยมเล่นแต่ในงานศพ วงปี่พาทย์มอญนี่สังเกตง่ายมาก  เพราะจะมีเครื่องดนตรีที่มีลักษณะเด่นอย่าง เปิงมางคอก  ฆ้องมอญ (แบบวงกลมหงายขึ้นบน) ปี่มอญ และตะโพนมอญ (มีการแบ่งขนาดเช่นเดียวกันกับปี่พาทย์ไม้แข็ง)

 

1.6  วงปี่พาทย์ดึกดำบรรพ์

         เป็นวงที่ใช้บรรเลงประกอบละครดึกดำบรรพ์ในอดีต  ซึ่งสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัติวงศ์ได้ทรงปรับปรุงขึ้น เครื่องดนตรีในวงจะคัดเฉพาะที่มีเสียงทุ้มต่ำ นุ่มนวล คล้ายกับวงปี่พาทย์ไม้นวมเครื่องใหญ่ มีเครื่องดนตรีที่ต่างออกไป เช่น ขลุ่ยอู้ และฆ้องหุ่ย